این روزها مسئله تامین دارو بسیار برای مردم پراهمیت شده و از حساسیت بالایی برخوردار است. گفته می شود قیمت دارو در فروش اینترنتی آن بالا رفته است.
پس از تدوین پیش نویس توزیع آنلاین دارو توسط وزارت بهداشت باز هم اما و اگرهایی در این زمینه به وجود آمده است که شاید مهم‌ترین آنها سلامت توزیع دارو و رانت‌های ایجاد شده در این عرصه باشد.
محمدعلی مظلومی، عضو انجمن داروسازان در این رابطه گفت: در حوزه کنترل حوزه تامین دارو با یک سلسله زنجیره‌ای مواجه هستیم که هر کدام از حلقه‌های آن اگر به صورت شفاف انجام نشود، نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که داروی سالمی به‌دست بیمار رسیده است. امروز دیگر از روی بسته‌بندی و اسم دارو به هیچ عنوان نمی‌توان سلامت دارو را تایید کرد.
اما این تمام ماجرا نیست و شنیده شده برخی، نسخه‌ها را به گروگان می‌گیرند و عنوان می‌کنند که در صورتی بیمار را به سمت داروخانه شما هدایت می‌کنم و نسخه نویسی انجام می‌دهم که ۵۰ درصد سود را در اختیار آنها قرار دهید. این عدد بسیار رقم بالایی است و داروخانه‌ها را مجبور به تخلف می‌کند. در راستای بررسی ابعاد این چالش‌ها در حوزه دارو، اکونگار گفت‌وگویی با محمدعلی مظلومی، عضو انجمن داروسازان داشته است که در ادامه می‌خوانید.
*آیین نامه جدید سازمان غذا و دارو در رابطه با توزیع آنلاین دارو چه نکات مثبت و منفی دارد؟
هیچکس مخالف خدمت به مردم نیست و هدف همه ما ارائه خدمات بهتر به شهروندان است. با این وجود باید توجه داشت که داروخانه ها، سوپرمارکت نیستند و اساسا موضوع توزیع دارو یک مقوله مهم و حساس است و به همین علت باید توزیع آن نیز ضوابط خاص خود را داشته باشد. طبق این ضوابط نباید یک شرکت که تا به امروز تنها در حوزه تاکسی اینترنتی فعال بوده به صورت غیرتخصصی وارد حوزه توزیع دارو شود. امروز سازمان غذا و دارو آیین نامه‌ای را تدوین کرده اما این آیین نامه به زیرساخت‌های مورد نیاز برای توزیع دارو اشاره‌ای نکرده و عملا زیرساختی برای این موضوع وجود ندارد. براساس این آیین نامه، مقرر شده تا سامانه اصلی زیر نظر سازمان غذا و دارو باشد و شرکت‌های خصوصی از طریق آن اقدام به فروش دارو کنند. این مرجعیت سازمان غذا و دارو خوب است اما باید توزیع دارو با توزیع پیتزا متفاوت باشد زیرا اصول علمی و بهداشتی خاص خود را دارد.
توزیع دارو نیازمند لجستیک استاندارد است و متصدی آن نیز باید آموزش دیده باشد و نمی‌توان به همین راحتی توزیع دارو را به هر کسی سپرد. آیین نامه جدید سازمان غذا و دارو خوب است اما از نظر من انجام پذیر نیست و قابلیت اجرایی در زمان حال را ندارد. امروز در حوزه نسخه الکترونیک نیز شاهد هستیم که هر از گاهی مشکلاتی پیش می‌آید و سیستم قطع می‌شود. این یک تجربه خوب است تا با عجله به سراغ توزیع آنلاین دارو نرویم زیرا کوچک‌ترین مشکلی می‌تواند تبعات نامطلوبی در حوزه داروی کشور داشته باشد. مسائلی همچون محرمانه بودن پرونده بیماران، احراز هویت و مشاوره دارویی از جمله موضوعاتی است که هنوز فکری برای آنها نشده است. برخی داروسازی را صرفا حوزه داروفروشی می‌بینند. داروخانه صرفا محلی برای فروش دارو نیست بلکه در آن فرآیندی طی می‌شود تا رویه علمی و بهداشتی طی شود. به همین علت در تمامی داروخانه‌ها دکتر داروساز حضور دارد و متخصصین امور را اداره می‌کنند. فرآیند کنترل دارو و مشاوره اهمیت بالایی دارد که تا به این لحظه در حوزه فروش اینترنتی دارو برای آن راهکاری در نظر نگرفته‌اند.
شکست طرح پزشک خانواده
بعضا شاهد هستیم که دارو در هنگام فروش نیاز به بازنگری داشته و نیاز بوده تا مصرف‌کننده بار دیگر طبق نظر داروساز به پزشک مراجعه کند و به همین علت باید این موارد مدنظر قرار گیرد. آیین نامه سازمان غذا و دارو یک گام رو به جلو است نسبت به آن چیزی که در گذشته تحت عنوان فروش اینترنتی دارو مطرح شده بود. با این وجود هیچ کجای جهان با این سرعت موضوعی به این مهمی را در دستور کار قرار نمی‌دهند. امروز مشخصا بدون رجیستری بیمار نمی‌توان در این حوزه عملکرد خوبی داشت و اساسا رجیستری بیمار انجام نشده است. زمانی می‌توان فروش اینترنتی دارو را انجام داد که یک رابطه آگاهانه میان داروخانه، بیمار و پزشک وجود داشته باشد که امروز این امر محقق نشده است. در گذشته نیز شاهد بودیم که طرح پزشک خانواده شکست خورد و چنین اتفاقی رخ نداد تا شناسایی و پیوستگی میان این زنجیره به وجود آید. امروز این مجوز داده شده تا دارو تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری ارسال شود که این بدین معنی است که بیماری که هیچ گاه توسط پزشک دیده نشده، نیز می‌تواند از فاصله دور دارو دریافت کند.
*راهی برای استانداردسازی فروش اینترنتی دارو وجود دارد؟
این حوزه نیاز به بررسی‌های کارشناسی دارد و در ابتدا نیاز به زیرساخت دارد. شاید بتوان با اجرای آزمایشی این طرح در یک منطقه محدود، ایرادات آن را احصا کرد و پس از عیب یابی در سراسر کشور اجرا شود. در طرح پزشک خانواده نیز اتفاق افتاد و چند شهر محدود به عنوان مراکزی برای آزمایش طرح پزشک خانواده مشخص و معلوم شد اساسا این طرح قابل اجرا نیست. امروز داروخانه هایی که مجوز دارند برای فروش مکمل‌های دارویی و لوازم بهداشتی و آرایشی می‌توانند سایت ایجاد کرده و فروش داشته باشند اما با این وجود برخی در بستر فضای مجازی ورود کرده و داروها را در دسترس عموم قرار دادند که این اتفاق در مقطعی توسط اسنپ نیز انجام شد.
فروش داروی مخدر در فضای مجازی
کار تا جایی پیش رفت که برخی پلتفرم‌ها داروهایی که در داورخانه‌ها نیز عرضه نمی‌شد به راحتی به صورت اینترنتی به فروش می‌رساندند. داروی مخدر و سقط جنین نیز در این پلتفرم‌ها به راحتی در دسترس است و عملا یک شعبه «ناصرخسرو» را در فضای مجازی ایجاد کرده‌اند که مشخص نیست دارو از چه محلی برای خریدار ارسال می‌شود. در حوزه کنترل حوزه تامین دارو با یک سلسله زنجیره‌ای مواجه هستیم که هر کدام از حلقه‌های آن اگر به صورت شفاف انجام نشود، نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که داروی سالمی به‌دست بیمار رسیده است. امروز دیگر از روی بسته‌بندی و اسم دارو به هیچ عنوان نمی‌توان سلامت دارو را تایید کرد.
*فرآینده صدور نسخه در فروش اینترنتی دارو به چه شکل است؟
امروز برخی پلتفرم‌ها علاوه بر فروش دارو اقدام به تنظیم نسخه می‌کنند تا فروش اینترنتی دارو را قانونی جلوه دهند. در چند وقت اخیر دیگر از طریق پلتفرم‌های قانونی نمی‌توان هر دارویی را خریداری کرد این امکان از طریق صفحات و سایت‌های غیرقانونی همچنان ادامه دارد. در مقطعی عرضه دارو به کلی رها شده بود که تا حدودی جلوی آن گرفته شده است. امروز اصرار بر فروش اینترنتی دارو وجود دارد که به هیچ وجه جنبه کارشناسی و علمی ندارد و حامیان این طرح پشت شعار خدمت به مردم، مخفی شده‌اند.
افزایش فروش دارو خطرناک است
علت اصرار بر فروش اینترنتی دارو، ایجاد فضایی برای عرضه بیشتر و سود بیشتر است در حالی که از اساس فروش زیاد دارو یک اشتباه مهلک است. تلاش باید این باشد که دارو کم تر توسط افراد جامعه مصرف شود زیرا اساسا سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد اما در مقابل پلتفرم‌های اینترنتی به دنبال افزایش فروش دارو به شهروندان هستند.
*فروشگاه‌های غیرمجاز اینترنتی دارو موفق به تصاحب چند درصد از بازار شده اند؟
امروز فروش اینترنتی دارو هنوز به حجم زیادی نرسیده زیرا اساسا مردم به این پلتفرم‌ها اعتماد نکرده‌اند. فعلا مردم ترجیح می‌دهند که از داروخانه‌ها خرید کنند اما باید توجه داشت که این روند ممکن است تغییر کند. فروشگاه‌های غیرمجاز اینترنتی دارو، سهم بسیار کمی از بازار دارو دارند اما اگر نظارت‌ها به نقطه‌ای نرسد که جلوی این اقدام خطرناک را بگیرد، مشخصا سهم بیشتری از فروش دارو را به خود اختصاص خواهند داد. از سوی دیگر باید توجه داشت که نرم افزارهایی مخصوص نسخه نویسی طراحی شده و شرکت‌ها نیز مجوز نسخه نویسی دریافت کرده‌اند که مجموع این دو اتفاق سبب شده تا به پزشکان پول داده شود تا از یک داروی خاص با یک برند خاص برای بیماران تجویز شود. بعضا حتی شاهد هستیم که پلتفرم‌ها به سمت داروخانه‌ها می‌روند و با آنها توافق می‌کنند تا فروش اینترنتی را به سمت آنها سوق دهند و در مقابل درصدی از قیمت دارو به حساب پلتفرم واریز شود. شرکتی را امروز سراغ دارم که نسخه‌ها را به گروگان می‌گیرد و عنوان می‌کند که در صورتی بیمار را به سمت داروخانه شما هدایت می‌کنم و نسخه نویسی انجام می‌دهم که ۵۰ درصد سود را در اختیار آنها قرار دهید. این عدد بسیار رقم بالایی است و داروخانه‌ها را مجبور به تخلف می‌کند.
افزایش قیمت دارو در فروش اینترنتی
امروز بودجه دارویار ۱۵۰ همت است در حالی که با این اتفاقات گردش مالی حوزه دارو به مراتب بیش از این ارقام در سطح کشور است. نباید فراموش کرد که همین اتفاقات است که سبب می‌شود تا داروفروشان غیرمجاز در سطح فضای مجازی برخی اقلام را حتی تا ۱۰ برابر گران تر از داروخانه به متقاضیان دارو به فروش می‌رسانند و به این شکل عملا بیماران زیر فشار قرار می‌گیرند زیرا چاره‌ای جز تامین داروی خود ندارند.