در دهه‌های اخیر فعالان کسب‌وکارهای خصوصی برای ورود به بازار با موانع اداری و بوروکراتیک بسیاری مواجه بوده‌اند.
دریافت مجوز کسب و کار یک مرحله مهم و ضروری برای هر کسب و کار است. این مجوزها اغلب توسط دولت یا مراجع مربوطه صادر می‌شوند و به کسب و کار اجازه می‌دهند تا فعالیت‌های خود را قانونی انجام دهند. دریافت مجوزهای مختلف ممکن است به شما کمک کند تا از نقاط ضعف حقوقی و مالی محافظت کنید، اعتبار بیشتری جلب کنید و روابط تجاری بهتری برقرار کنید.
ادارات گوناگون، ضوابطی سختگیرانه و حتی مبهم و گاهی حتی عجیب برای صدورمجوز داشتند. متقاضیان ایجاد کسب‌وکارها، در مواردی حتی برای دریافت مجوز فعالیت یک مغازه دچار چالش می‌شدند و دقیقا نمی‌دانستند باید چند نوع مدرک و استعلام را تهیه و ارائه کنند. اغلب معلوم نبود اصولا فرآیند دریافت مجوز از کجا آغاز می‌شود و گاهی گرفتن مجوز تاسیس یک کارخانه، دامداری یا کارگاه تولیدی و مغازه، ماه‌ها و حتی سال‌ها طول می‌کشید.
آغاز به‌کار درگاه ملی مجوزها
در اجرای این قانون، درگاه ملی مجوزها، در فروردین ۱۴۰۰ با صدور نخستین مجوز تمام الکترونیک شروع به‌کار کرد. طبق آمار موجود، تا پایان سال ۱۴۰۲، حدود ۱.۶ میلیون مجوز به‌طور کاملا غیرحضوری صادر شده است؛ یعنی به‌طور متوسط هر مجوز کسب‌وکار ظرف مدت ۸ روز در قالب این فرآیند صادر شده است. درحال‌حاضر، ۴۷۰۰ نوع مجوز در درگاه ملی مجوزها، قابل صدور است. به‌طور میانگین برای دریافت هر مجوز فقط ۸.۵ شرط وجود دارد. این شروط شامل موارد ساده‌ای مثل شرط حیات، داشتن سن قانونی و… هستند.
نحوه کار درگاه ملی مجوزها
در درگاه ملی مجوزها متقاضی ابتدا از میان ۴۷۰۰ نوع مجوز متصل به سامانه، مجوز موردنظرش را انتخاب و درخواست خود را ثبت می‌کند. ثبت درخواست در این درگاه، با احراز هویت از طریق پنجره واحد هوشمند دولت و با ورود رمز پیامک شده به گوشی متقاضی انجام می‌شود. قبل از ثبت نهایی درخواست، سیستم از او می‌پرسد آیا همه شرایط و مدارک اعلامی را دارد، یا نه؟ درصورت تأیید، درخواست متقاضی ثبت و بلافاصله استعلام‌ها به‌صورت خودکار و هوشمند دریافت می‌شود.
تا پایان سال گذشته، ۱۸ مرجع ذی ربط در ارائه پاسخ استعلام‌ها، به درگاه ملی مجوزها متصل شده‌اند. استعلام‌هایی مانند حیات، سن، مدرک تحصیلی، نداشتن بدهی مالیاتی و نظایر آن به‌طور خودکار و آنی انجام می‌شود. با هدف ساده‌سازی شرایط صدور مجوزها، ۸۰ درصد مجوزهای موجود در درگاه ملی مجوزها ثبت‌محورند؛ یعنی اگر پاسخ همه استعلام‌های آنلاین مثبت بود، مجوز به‌طور خودکار صادر می‌شود و در کارپوشه متقاضی و بانک اطلاعات کسب‌وکارهای ایران به نشانی qrmojavez.ir قرار می‌گیرد.
شناسه یکتا
براساس قانون تا خرداد ۱۴۰۳ همه دارندگان مجوزهای کاغذی قدیمی هم باید شناسه یکتا و مجوز الکترونیک بگیرند. پس از پایان مهلت قانونی برای دریافت مجوز الکترونیک همه ادارات دولتی و بانک‌ها، در ارائه خدمات فقط شناسه یکتا را می‌پذیرند و مجوز کاغذی را دیگر قبول نمی‌کنند. امیر سیاح می‌گوید: دیگر کاغذ از فرآیند صدور مجوزها حذف شده است.
رئیس مرکز ملی بهبود فضای کسب‌وکار وزارت امور اقتصادی و دارایی تأکید می‌کند: تبدیل مجوز کاغذی به شناسه یکتا، حکم قانون است. این کار از نیمه دوم سال ۱۴۰۲ شروع شد و باید تا آخر اردیبهشت ۱۴۰۳ تمام شود. او در پاسخ به این پرسش که آیا دارندگان ۴ میلیون مجوز کاغذی و قدیمی برای تبدیل مجوزهایشان به مجوز الکترونیک باید خیلی وقت بگذارند، توضیح می‌دهد: این کار اصلا وقت زیادی از آنها نمی‌گیرد؛ فقط کافی است گوشی موبایل‌شان را دست بگیرند و به سایت مجوز دات. آی. آر، مراجعه و دکمه تبدیل مجوز کاغذی به شناسه یکتا را لمس کنند. در این بخش ۴ کد از آنها مطالبه می‌شود، اگر مجوز معتبر داشته باشند، شناسه یکتا را به‌راحتی دریافت می‌کنند.
چرا مجوز الکترونیک بگیریم؟
صاحبان کسب‌وکارهای دارای مجوز اغلب از رقابت نابرابر با کسب‌وکارهای فاقد مجوز گلایه‌مندند؛ حال به‌نظر می‌رسد با اجرای قانون تبدیل مجوزهای کاغذی به الکترونیک و صدور شناسه یکتا، این امکان به‌وجود می‌آید تا واحدهای اقتصادی بدون مجوز از این چرخه بازار حذف شوند. با تمهیدات اندیشیده شده، قاعدتا با اتمام موعد تعیین‌شده برای تبدیل مجوزهای کاغذی به شناسه یکتا دیگر باید شاهد تعطیلی کسب‌وکارهای غیرمجاز باشیم؛ زیرا غیرمجازها با قطع خدمات دولتی، عملا فعالیت اقتصادی‌شان مقرون به صرفه و امکان‌پذیر نخواهد بود و چاره‌ای جز تعطیلی نخواهند داشت.
سیدامیر سیاح، رئیس مرکز ملی بهبود فضای کسب‌وکار وزارت امور اقتصادی و دارایی در این‌باره توضیح می‌دهد: بعضی‌ها می‌گویند، یعنی چه که می‌خواهید مجوز بدهید. این اسمش اجازه نیست؛ اسمش مجوز است. مجوز ماهیت کسب‌وکارها را رسمی می‌کند. وقتی می‌گوییم کسب‌وکارها باید دارای مجوز باشند، به این معناست که بشود موضوع را پیگیری و بر نحوه فعالیت آنها نظارت کرد.